Początki koncepcji jakości

Początków koncepcji jakości można dopatrywać się już w czasach, gdy w plemionach ludzkich rozpoczął się proces specjalizacji oraz związanej z nim wymiany produktów. Najstarsze źródła pisane wskazują na dwa podstawowe podejścia do problematyki jakości: dobroć produktu (przydatność do użytkowania) oraz jego zgodność ze specyfikacją. Zdaniem R. Karaszewskiego, w Księdze Rodzaju oraz Księdze Wyjścia znaleźć można przykłady obu podejść [R. Karaszewski 2005, s. 86].

Natomiast w Kronikach etykiety z okresu chińskiej dynastii Zhou (XI-VIII w. p.n.e.), opisano system produkcyjny obejmujący podsystem kontroli jakości. Zostały dla niego sformułowane prawa (zasady) dopuszczania produktów do sprzedaży. W kolejnych wiekach prawa te były rozwijane przez następnych władców. Należy zauważyć, że podstawową formą kontroli w tym okresie była samokontrola rzemieślników będących ekspertami w swoich dziedzinach. Rzemieślnicy podpisywali każdy wyprodukowany przez siebie produkt. Kontrola końcowa miała natomiast charakter uzupełniający [R. Karaszewski 2005, s. 89]. Innym przykładem jest Kodeks Hammurabiego, który także określał prawa dotyczące jakości i odpowiedzialności za produkt.

Pojęcie jakości zostało jednak sformułowane dopiero w starożytnej Grecji przez Platona, a rozwinięte przez Arystotelesa. Platon definiował ją jako pewien stopień doskonałości, a zatem dobroć i przydatność produktu do użytkowania. Natomiast Arystoteles ujął ją jako jedną z dziesięciu podstawowych kategorii filozoficznych i opisał jako to, co sprawia, że rzecz jest rzeczą, którą jest. Wskazał zatem na cechy produktu, jego zgodność ze specyfikacją [Zarządzanie przez jakość… 2011, s. 70]. Dualistyczne podejście do jakości miało swój głębszy charakter. Przyjmowano, że cechy produktu mają charakter pierwotny i obiektywny, natomiast jego użyteczność – wtórny i subiektywny. Zostało to zakwestionowane przez I. Kanta, który dowiódł, że obie kategorie mają charakter subiektywny[1]. Na gruncie praktycznym, istotne zmiany w podejściu do jakości zostały wymuszone przez rozwój techniki, który spowodował znaczący wzrost wydajności. Przedsiębiorcy zaczęli poszukiwać nowych, efektywnych sposobów utrzymania poziomu jakości.