Performance = sprawność?

Tłumaczenie angielskiego pojęcia performance przysparza w przypadku nauk o zarządzaniu wielu problemów. Nie ma bowiem bezpośredniego odpowiednika idealnie odwzorowującego znaczenie tego słowa.

Bałagan w definicjach angielskich

Jak zwracają uwagę J.D. Ford i D.A. Schellenberg [1982, s. 49], nawet w literaturze anglojęzycznej nie ma zgody co do tego czym jest performance. Wskazują oni na trzy istniejące podejścia:

• celowościowe - zakładające, że organizacje dążą do osiągnięcia określonych ostatecznych celów (zbieżne z pojęciem skuteczności),
• zasobowe - przyjmujące, że organizacje muszą działać tak, aby najlepiej zabezpieczyć i wykorzystać posiadane ograniczone i szczególnie wartościowe zasoby (zbliżone do pojęcia wydajności).
• procesowe - określające performance w kontekście zachowań członków organizacji [Steers 1977].

Proponują natomiast ujęcie wielowymiarowe, które przyjmuje, że każdy członek organizacji ma swoje aspiracje. Performance jest oceną poszczególnych części organizacji. Do pomiaru stopnia realizacji tych aspiracji wykorzystywane są miary efektywności, skuteczności czy inne kryteria. Podejście to uwzględnia także fakt, że niektóre części organizacji mogą mieć sprzeczne cele, jak również to, że pewne kryteria mają większy wpływ inne.

Zbliżoną, ale bardziej precyzyjną definicję proponuje P. Kuin [1968, s. 371], według którego performance jest szerszą koncepcją niż efektywność. Kryteria efektywności są relacją efektów do nakładów. Zarówno licznik, jak i mianownik mogą być wyrażone liczbowo. Performance zawiera w sobie pojęcie efektywności, ale rozszerza je o ustalanie celów oraz alokację zasobów. Dobra performance charakteryzuje się nie tylko wysoką efektywnością, ale ambitnymi i właściwie dobranymi celami oraz jakością osiągnięć. Te nie zawsze mogą być mierzone ilościowo, dlatego konieczne jest poszukiwanie innych sposobów pomiaru.

To ujęcie zbliża performance do pojęcia skuteczności, jednak jest szersze również od niego, ponieważ skuteczność nie zajmuje się tym czy cele są właściwe (w tym sensie właściwe byłoby pojęcie celowości w ujęciu T. Kotarbińskiego).

Próba przetłumaczenia

W znaczeniu technicznym, w odniesieniu do maszyn termin ten można tłumaczyć jako wydajność. Nie można jednak wprost rozciągnąć tego znaczenia na całość organizacji.

Spolszczony termin performancja jest używany w językoznawstwie w odniesieniu do cech wypowiedzi, a także w środowisku graczy komputerowych jako określenie wyników w grze. Jednak brak tego pojęcia w słowniku języka polskiego czy słowniku wyrazów obcojęzycznych dyskwalifikuje je.

Sprawność w ujęciu syntetycznym (generalnym), jest pewnym agregatem cech takich jak skuteczność, ekonomiczność, korzystność, czy efektywność [T. Pszczołowski 1978, s. 227]. Można zatem próbować tłumaczyć performance jako sprawność.

"Działanie oznacza się maksymalną, możliwą w danych warunkach sprawnością w znaczeniu metodologicznym, jeżeli podmiot działający uczynił wszystko co w danych warunkach mógł uczynić, aby zapewnić działaniu maksymalną pod każdym względem sprawność rzeczywistą" [Zieleniewski 1967, s. 305]. Ta faktycznie osiągnięta sprawność może być niższa od zaplanowanej ze względu na wystąpienie niemożliwych do przewidzenia trudności.

Pojęcie sprawności ze względu na swoją złożoność nie jest jednak często używane w publikacjach naukowych z zakresu zarządzania. Dużo popularniejsze, choć gorsze jest pojęcie wyników czy osiągnięć organizacji.

Najwygodniej jest chyba przetłumaczyć performance jako efektywność. Problem w tym, że zgodnie z tym co napisał Kuin, a pokrywa się to generalnie ze sposobem użycia pojęcia we współczesnej literaturze, efektywność jest tylko jednym z wymiarów omawianego pojęcia.

Ze względu na słabe definiowanie tego pojęcia przez autorów publikacji anglojęzycznych, często nie możemy także zastosować rozwiązania zaproponowanego przez T. Pszczołowskiego. Zaproponował on, aby w przypadku takich wątpliwych pojęć nie szukać bezpośredniego tłumaczenia, lecz stosować termin najlepiej odpowiadający temu jak pojęcie w danej sytuacji rozumie autor. Rozwiązanie to dobrze sprawdza się przy pojęciach effectiveness czy efficiency, ale często zawodzi w przypadku performance.

Bibliografia

• Ford J.D.,  Schellenber D.A., Conceptual Issues of Linkage in the Assessment of Organizational Performance, "Academy of Management Review" 1982, Vol. 7, No. 1
• Kuin P., Management Performance In Business and Public Administration, "The Academy of Management Journal" 1968, Vol. 11, No. 4.
• Pszczołowski T., Mała encyklopedia prakseologii, Ossolineum, Wrocław 1978
• Zieleniewski J., Organizacja zespołów ludzkich: wstęp do teorii organizacji i kierowania, PWN, Warszawa 1967

Zdjęcie: Mike Cohen, Flicker.com, CC