Zrównoważony rozwój

Zrównoważony rozwój jest rozumiany jako forma rozwoju społeczno-gospodarczego, w której następuje integrowanie działań politycznych, gospodarczych i społecznych przy zachowaniu równowagi przyrodniczej. Jego celem jest zapewnienie możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb współczesnego, jak i przyszłych pokoleń [Ustawa z dn. 27 kwietnia 2001 r., art. 3, pkt 50]. W literaturze przedmiotu niekiedy rozszerza się tę definicję na inne obszary pisząc o konieczności zapewnienia: ładu gospodarczego, środowiskowego, społecznego, przestrzennego i instytucjonalno-politycznego [T. Borys 2011, s. 75 i nast.]. Zrównoważony rozwój ma swoje źródło w leśnictwie, jednak w XX w. rozpowszechniła się w środowiskach ekologicznych, a także weszła do dyskursu politycznego, jak i jest przedmiotem zainteresowania uczonych [Gospodarowanie zasobami… 2011, s. 22]. Jej zakres znacząco się rozszerzył od kwestii czysto ekologicznych do wszelkich aspektów funkcjonowania człowieka i społeczeństwa. Badacze zwracają uwagę na potrzebę zrównoważonego rozwoju w tak odległych dziedzinach jak: rolnictwo, energetyka, transport, zarządzanie przedsiębiorstwem, podział bogactwa, prawodawstwo, architektura, edukacja czy zdrowie [P. James i inni 2015, s. 107 i nast.]. We współczesnej gospodarce zrównoważony rozwój powinien być analizowany systemowo na poziomie globalnym. Próby wycinkowej optymalizacji podejmowane przez polityków, aktywistów czy uczonych są w przeważającej mierze skazane na porażkę. Wprowadzanie restrykcyjnego prawodawstwa w jednym kraju prowadzi do eksportu problemów do państw o mniejszych ograniczeniach prawnych. Dotyczy to produkcji powodującej znaczące zanieczyszczenie środowiska, wykorzystującej tanią siłę roboczą i pracę dzieci czy utylizacji odpadów. Wdrożenie wspomnianego prawodawstwa jest dla państwa źródłem korzyści, jak i kosztów. Z jednej strony zmniejsza się uciążliwość ekologiczna, jednak z drugiej mogą zmniejszyć się przychody obywateli. W ogólnym rozrachunku jakość życia może zatem ulec obniżeniu. Dlatego państwa rozwijające się nie są chętne do wdrażania restrykcyjnych przepisów. Pojawia się także zarzut, że państwa bogate wymuszając globalną politykę proekologiczną blokują innym drogę niezrównoważonego rozwoju, która była dla nich źródłem korzyści przez ostatnie stulecia. W ten sposób idea zrównoważonego rozwoju może prowadzić do dalszego pogłębienia różnicy pomiędzy bogatymi a biednymi [W. Sztumski 2006, s. 75, M.R. Redclift 2009, s. 44].

Racjonalnie zarządzanie przedsiębiorstwo, w dążeniu do wysokiej sprawności, powinno dostosowywać się do zmian przepisów prawa, a także podejmować inne działania związane ze zrównoważonym rozwojem, które będą korzystnie oddziaływać na jego wyniki ekonomiczne. Wdrażanie działań niemających ekonomicznego uzasadnienia byłoby bowiem szkodliwe dla przedsiębiorstwa i jego interesariuszy. Należy przy tym zwrócić uwagę na konieczność podejścia systemowego do podejmowania decyzji, w tym uwzględniania długookresowych ich skutków. Zrównoważony rozwój wpływa zatem na przedsiębiorstwo bezpośrednio poprzez przepisy prawa, a także pośrednio poprzez oczekiwania społeczeństwa, konsumentów, pracowników czy właścicieli. Osiągnięcie wysokiej sprawności w dziedzinie zarządzania jakością wymaga uwzględnienia aspektów zrównoważonego rozwoju w procesie decyzyjnym. Oznacza to konieczność wypracowania narzędzi identyfikacji i oceny wpływu wspominanych aspektów na funkcjonowanie organizacji. Motywowanie przedsiębiorstw do podejmowania działań na rzecz zrównoważonego rozwoju powinno odbywać się poprzez tworzenie warunków, w których działania te będą postrzegane przez firmy jako korzystniejsze od innych. Można to osiągnąć m.in. przez normalizację [J. Łańcucki 2016, s. 5].

Pełna wersja tekstu z przypisami została opublikowana w książce: S. Wawak, Koncepcja oceny systemu zarządzania jakością w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo UEK, Kraków 2018