Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) jest definiowana jako odpowiedzialność organizacji za wpływ własnych decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko. Odbywa się to m.in. poprzez: transparentne i etyczne zachowanie wspierające zrównoważony rozwój, uwzględnianie oczekiwań interesariuszy, przestrzeganie prawa [ISO 26000 2010, s. 3]. Stanowi ona zatem przedłużenie koncepcji zrównoważonego rozwoju, ale uwzględnia także dodatkowe elementy. Trudne okazuje się wskazanie granicy pomiędzy firmą społecznie odpowiedzialną a nieodpowiedzialną. W praktyce konieczne staje się odwołanie do opisu etycznych zachowań organizacji. J.L. Campbell zaproponował, aby firma uznawana za odpowiedzialną społecznie spełniała dwa warunki: 1) nie podejmowała świadomie żadnych działań, które mogą wyrządzić szkodę szeroko rozumianym interesariuszom, 2) w przypadku identyfikacji powstania takiej szkody, niezwłocznie podejmowała działania w celu jej naprawienia [2007, s. 951]. Zachowanie takie ma jednak znaczące wady. Nie ma bowiem możliwości zewnętrznej oceny polityki społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa ze względu na brak pełnych informacji. W nieuprawniony sposób zakłada wysoki poziom świadomości kierownictwa w zakresie wpływu organizacji na interesariuszy. Istotnym czynnikiem w ocenie odpowiedzialności społecznej jest czas. W krótkim okresie organizacje mogą być postrzegane jako odpowiedzialne, podczas gdy w długim okresie mogą zostać ujawnione przesłanki zmieniające tę ocenę, np. ukrywanie niekorzystnego wpływu na środowisko naturalne, zlecanie zadań przedsiębiorstwom zatrudniającym dzieci, nielegalne kupowanie certyfikatów uczciwego handlu. Istota CSR jest uzupełniana przez bardziej pragmatyczne podejścia, jak marketing społeczny [Nowe kierunki..., 2008, s. 380] czy teoria interesariuszy [C. Driver, G. Thompson 2002, s. 117]. Nie bez znaczenia jest także rozwój standardów dążących do uregulowania działań w tym zakresie, np. AA1000 czy SA8000.
Społeczna odpowiedzialność biznesu została zaproponowana w odpowiedzi na upadek purytańskiej etyki w USA i zmiany podstawowych wartości amerykańskiej kultury [A. Paliwoda-Matiolańska, 2009, s. 40]. Jej ekonomiczne podstawy były krytykowane, bowiem znaczna część badaczy podkreślała kluczowe znaczenie tworzenia wartości dla właścicieli [O.E. Wiliamson 1985; D. Vogel 1992]. Ostrą krytykę słabości obecnie proponowanego podejścia przedstawił M. Bugdol, który zwrócił uwagę na rosnącą eksploatację taniej kadry pracowniczej, traktowanie CSR jedynie jako hasła reklamowego, fikcyjne utrzymywanie systemów jakości i zarządzania środowiskowego, traktowanie certyfikatów jedynie w kategoriach marketingowych [2006, s. 13]. A. Williams i D. Siegel wskazali, że dla każdego przedsiębiorstwa można wskazać optymalny poziom CSR, który jest ekonomicznie uzasadniony. Jego wyznaczenie wymaga jednak analizy poziomu dywersyfikacji działalności, działalności badawczo-rozwojowej, marketingu, polityki państwa, dochodów konsumentów, warunków rynku pracy oraz etapu cyklu życia branży. Polityka taka byłaby zatem zbyt złożona, aby można było ją wykorzystać w praktyce [2001, s. 117]. Prostsze ujęcie zaproponował J.L. Campbell, który wskazał na czynniki motywujące i demotywujące przedsiębiorstwa do podejmowania działań społecznie odpowiedzialnych [2007, s. 952-962]. Do działań demotywujących zaliczył:
- słabe wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa oraz słabe prognozy rozwoju branży lub rynku,
- brak konkurencji lub zbyt duży poziom konkurencji.
Do działań motywujących należą natomiast:
- przejrzyste prawo regulujące działalność przedsiębiorstw, szczególnie jeśli jego źródłem jest konsensus pomiędzy przedsiębiorstwami, państwem i przedstawicielami społecznymi,
- sprawny branżowy system samoregulacji,
- zbiór reguł przestrzeganych przez wszystkich uczestników rynku,
- istnienie niezależnych organizacji, ruchów społecznych, inwestorów instytucjonalnych, którzy monitorują funkcjonowanie przedsiębiorstw,
- promowanie zachowań etycznych przez organizacje zrzeszające menedżerów firm, stowarzyszenia przedsiębiorców itp.
- zaangażowanie w dialog ze związkami zawodowymi, pracownikami, grupami społecznymi, inwestorami lub innymi interesariuszami.
Społeczna odpowiedzialność biznesu jest istotnym czynnikiem egzogenicznym wpływającym na sprawność zarządzania jakością w przedsiębiorstwie. Przede wszystkim kierownictwo powinno postrzegać decyzje o charakterze etycznym także w kategoriach ekonomicznych, a w szczególności uwzględniać długookresowy rachunek ekonomiczny jako jedno z kryteriów oceny. Ponadto uzyskanie wysokiej sprawności będzie możliwe, jeśli organizacja będzie stale monitorować wymagania prawne, a także badać kryteria wyboru brane pod uwagę przez konsumentów. Obserwując rozwój gospodarki na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci należy przyjąć, że wymagania w zakresie prezentowania zachowań społecznie odpowiedzialnych będą rosły. Przedsiębiorstwa powinny zatem unikać decyzji, które w długim okresie mogą budować negatywny wizerunek. W przypadku braku możliwości uniknięcia takich decyzji (np. spowodowanego sytuacją rynkową), należy podejmować równoległe działania pozwalające w przyszłości zminimalizować niepożądane skutki. Przedsiębiorstwa, które stawiają sobie cele o charakterze etycznym, powinny dążyć do budowy koalicji firm w branży, bowiem samodzielna ich realizacja spowoduje pogorszenie sytuacji ekonomicznej. Przykładem takiej działalności może być Porozumienie dla bezpieczeństwa w budownictwie zawarte w 2010 r. przez polskie firmy budowlane przy wsparciu Głównego Inspektoratu Pracy, Państwowej Inspekcji Pracy, związków zawodowych oraz organizacji biznesowych (www.porozumieniedlabezpieczenstwa.pl).
Pełna wersja tekstu z przypisami została opublikowana w książce: S. Wawak, Koncepcja oceny systemu zarządzania jakością w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo UEK, Kraków 2018
Zdjęcie: cocoparisienne, Pixabay, PL
- Zaloguj się aby dodawać komentarze