Tekst jest fragmentem artykułu: Korzyści i bariery wdrażania jakości 4.0 w polskich przedsiębiorstwach – badania wstępne, Problemy Jakości, 2022, Wrzesień-Październik, s. 2-10, DOI: 10.15199/46.2022.5.1
W ostatnich dekadach XX w. oraz początkach XXI w. obserwować można znaczące przyspieszenie rozwoju technologii oraz coraz bardziej gwałtowne zmiany warunków funkcjonowania przedsiębiorstw. Dodatkowo, pojawienie się możliwości znaczącej integracji nowych, przełomowych technologii sprawiło, że praktycy i badacze zaczęli mówić nie o ewolucji, lecz o czwartej rewolucji przemysłowej. Przedsiębiorstwa, które potrafią wykorzystać potencjał tego nowego, zintegrowanego podejścia zaliczane są do przemysłu 4.0. Przyjmuje się, że technologiami wyróżniającymi przemysł 4.0 są: autonomiczne roboty, integracja systemów, internet rzeczy, cyberbezpieczeństwo, przetwarzanie w chmurze, rozszerzona rzeczywistość, analizy big data, symulacje [9,11].
Pojęcie jakości 4.0 nie doczekało się dotychczas jednej definicji. Badacze podejmują próby opisania go przez wskazanie cech charakterystycznych. Zwracają uwagę, że jest to pojęcie odnoszące się do koncepcji promującej wdrażanie nowoczesnych metod zarządzania jakością, które opierają się m.in. na [12,15]:
- współtworzeniu wartości dzięki integracji działów, procesów i całych przedsiębiorstw,
- podejściu systemowym do zarządzania, cybernetyce,
- zapewnieniu zaufania, przejrzystości i współpracy,
- integracji fizycznej infrastruktury organizacji z siecią i bazami danych,
- gromadzeniu i analizowaniu na żywo danych o funkcjonowaniu infrastruktury,
- szybkim, adaptacyjnym uczeniu się i wprowadzaniu zmian zanim pojawią się problemy (predykcja),
- wykorzystaniu uczenia maszynowego i sztucznej inteligencji do monitorowania, analiz oraz podejmowania decyzji.
Tym co wyróżnia myślenie o jakości 4.0 jest zwrócenie uwagi na rolę człowieka wykorzystującego technologię oraz relacji między nimi [3,4]. Praktyka pokazuje bowiem, że we wdrożeniach koncepcji przemysłu 4.0 w praktyce przeważa myślenie o technologii, co w dłuższym okresie może być zagrożeniem dla jakości.
Analiza literatury wskazała, że badania nad jakością 4.0 znajdują się na wstępnym etapie. Analiza wyników badań wstępnych pokazuje, że występuje ryzyko rozwarstwienia, gdy chodzi o szybkość wdrażania nowoczesnych metod i narzędzi w tym zakresie. Przedstawiciele mniejszych przedsiębiorstw znacznie częściej zwracali uwagę na ograniczenia czasowe i inwestycyjne, podczas gdy w przypadku większych firm inne rodzaje barier były wskazywane częściej. Pokazuje to także ocena gotowości, w której blisko 80% mikro i małych firm nie przekracza poziomu M1.
Zmiany technologiczne zachodzące w przedsiębiorstwach wdrażających metody i narzędzia przemysłu 4.0 powodują, że ograniczenia dotychczasowych narzędzi zarządzania jakością stają się coraz bardziej widoczne. Wprowadzanie zaawansowanych systemów informatycznych daje specjalistom ds. jakości dostęp do wysoko przetworzonej informacji, którą muszą umieć właściwie zinterpretować. W tym celu konieczne jest opracowanie nowych i zmodernizowanych narzędzi jakości, a także określenie i zapewnienie nowych kompetencji. Jednocześnie, w nowym podejściu do jakości wciąż chodzi o człowieka, jego zaangażowanie, kreatywność i innowacyjność. Podstawowe zasady zarządzania jakością pozostają niezmienne. Sama technologia nie rozwiąże problemów związanych z jakością. Jest to podnoszone jako zarzut wobec tych przedsiębiorstw, które podchodzą do wdrażania przemysłu 4.0 w sposób mechanistyczny, nawiązujący do krytykowanej tradycji tayloryzmu.
W badaniach wstępnych zadano pytania o poziom gotowości polskich przedsiębiorstw do wdrażania jakości 4.0 oraz o sposób postrzegania możliwości podjęcia tych wdrożeń. Uzyskane odpowiedzi pozwoliły stwierdzić, że poziom gotowości jest zróżnicowany i jest związany z wielkością organizacji. Mikro i małe przedsiębiorstwa wykazują bardzo niski poziom gotowości, podczas gdy większe przeciętnie wykazują lepsze przygotowanie. Zróżnicowanie występuje także w odniesieniu do postrzegania korzyści i barier. Znacznie więcej korzyści widzą większe organizacje. Dostrzegają one także częściej bariery niezwiązane z ograniczeniami finansowymi.
Źródło obrazu: pixabay.com, Pete Linforth