Otwarte zarządzanie wiedzą

W świetle problemów zarządzania bezpieczeństwem wiedzy, niezbędne staje się więc znalezienie modelu zabezpieczeń, który nie będzie kolidował z dzieleniem się wiedzą. Model taki jest możliwy i już dziś osiągalny, jednak bardzo ryzykowny dla organizacji działających komercyjnie. Y. Awazu i K. C. Desouza (2004, s. 1016) zauważyli, że społeczność skupiona wokół idei otwartego oprogramowania (ang. open-source software,OSS, dawniej free software), spełnia zasady organizacji opartej na wiedzy, w której nie występują blokady dzielenia się wiedzą.

Wady innych modeli zarządzania wiedzą

Jak wynika z badań przeprowadzonych przez autorów pracownicy firm komercyjnych chętnie czerpią z wiedzy zgromadzonej w organizacji, jednak niewielu z nich jest skłonnych do publikowania tej wiedzy w wewnętrznych bazach danych. Pracownicy chętnie wykorzystują wiedzę zgromadzoną lub wytworzoną przez innych na swoją korzyść, zapominając o źródłach swojego sukcesu. W efekcie nagradzani są nie ci, którzy kreują wiedzę, a ci, którzy umieją ją sprytnie wykorzystać i przedstawić się jako autorzy oryginalnych rozwiązań. Zniechęca to do kreowania wiedzy i dzielenia się nią. Niektóre organizacje zauważając problem dążą do wypracowania metod wyrównywania wkładu pracowników w organizacji.

Społeczność OSS jako organizacja wiedzy

Problem ten nie występuje w przypadku społeczności OSS. Kod oprogramowania jest dostępny dla każdego użytkownika bez ograniczeń. Ma on pełne prawa do jego wykorzystania, redystrybucji, modyfikacji i rozwijania. Licencja oprogramowania nie dyskryminuje żadnych uczestników, nawet tych komercyjnych. Nie stosuje się patentów. Społeczność OSS ma charakter merytokracji, w której pozycja uczestnika zależy od jakości pracy i wielkości wkładu. Jest ona kierowana oddolnie, przez reguły demokratyczne (np. głosowania). Kierownictwo jedynie koordynuje pracę i zarządza projektami. Rola kierownictwa niższego szczebla (liderów) jest ograniczona do decydowania o jakości kodu i jego zamieszczenia w projekcie. Liderzy są wyłaniani na podstawie kompetencji merytorycznych oraz umiejętności moderowania dyskusji (kierowania dyskusją w sposób, który doprowadzi do uzyskania najlepszych rozwiązań). Motorem działania uczestników społeczności jest rozpoznawalność, chęć pokazania własnej wiedzy, chęć sprawdzenia się, możliwość rozwiązywania problemów, itp. W ramach społeczności występuje akceptacja dla rozwiązań będących w trakcie rozwoju, niedoskonałych, słabo udokumentowanych, wymagających testowania, ponieważ istnieje pełne zrozumienie faktu, że jest to konieczny etap w dążeniu do doskonałości.

Wnioski dla przedsiębiorstw

Ze sposobu funkcjonowania społeczności OSS można wyciągnąć wiele wniosków dla funkcjonowania systemu zarządzania wiedzą w organizacji. Przede wszystkim należy zauważyć, że nieformalne sytuacje sprzyjają dzieleniu się wiedzą. Wystarczy w tym celu przejrzeć raporty zgłoszeń wad testowanego oprogramowania, które zawierają tysiące głosów użytkowników z całego świata, dołączonych w formie dyskusji. Taki model organizacji procesów kreowania wiedzy jest oczywiście ryzykowny dla firm komercyjnych, gdyż nie ma tu możliwości zachowania jakiejkolwiek tajemnicy. W przypadku oprogramowania jest to zaletą – nie da się także ukryć błędów i dziur w zabezpieczeniach, a zatem są one szybko usuwane1. Inaczej może być w branży farmaceutycznej, chemicznej czy motoryzacyjnej. Jednak i tutaj niektóre przedsiębiorstwa eksperymentują z tworzeniem społeczności na kształt OSS2. Koncepcja ta może być bowiem przydatna przy zachowaniu obecnych warunków gospodarowania, w tworzeniu zespołów, które realizują przełomowe wyzwania. Warto także zauważyć, że porównując obecne formy kreowania wiedzy i koncepcję OSS, znacznie szybszy wzrost w skali globalnej byłby możliwy, zastosować tą ostatnią. Zauważają to niektóre koncerny, które przekazują wielomilionowe dotacje (w formie pieniężnej, a także patentów i rozwiązań) na rzecz rozwoju tego typu społeczności. Pozostaje jednak współcześnie szereg problemów związanych z szerokim wdrożeniem takiej koncepcji, jak np. narzędzia podtrzymania motywacji, które nie sprowadzą zaangażowania społeczności do zwykłej pensji.

Przypisy

1Poziom bezpieczeństwa aplikacji budowanych na licencjach otwartych (np. GPL, LGPL) jest wyższy niż w przypadku aplikacji komercyjnych. Nie można liczyć na to, że nikt nie zauważy błędu, dlatego bezcelowe jest stosowanie metod ukrywania dziur bezpieczeństwa, co czasem ma miejsce w przypadku oprogramowania komercyjnego [J.-H. Hoepman, B. Jacobs 2007, s. 79 i nast.]

2Przykładami projektów open-source zrealizowanych poza obszarem oprogramowania w 2009 roku mogą być: projekt samochodu Kernel [G. Richards 2009, s. 40] oraz komputerowy hardware – płyta główna, pamięć RAM, karta graficzna [G. Coley 2009, s. 20]

Bibliografia

• Awazu Y., Desouza K. C., Open Knowledge Management: Lessons From the Open Source Revolution, „Journal of the American Society For Information Science and Technology” 2004, nr 55 (11)
• Bal-Woźniak T., Instytucjonalne stymulatory i ograniczenia kreatywności, [w:] Kreatywność i przedsiębiorczość w projakościowym myśleniu i działaniu, pod red. E. Skrzypek, UMCS, Lublin 2009
• Bugdol M., Wartości organizacyjne. Szkice z teorii organizacji i zarządzania, Wyd. UJ, Kraków 2006
• Coley G., Take advantage of open-source hardware, „EDN” 2009, August 20
• Desouza K. C., Awazu y., Securing Knowledge Assets, „Jap@n Inc” 2004, August
• Desouza K. C., Knowledge Security: An Interesting Research Space, „Journal of Information Science and Technology” 2006, vol. 3, iss. 1
• Doskonalenie struktur organizacyjnych przedsiębiorstw w gospodarce opartej na wiedzy, pod red. A. Stabryły, Wyd. C. H. Beck, Warszawa 2009
• Hoepman J.-H., Jacobs B., Increased Security Through Open Source, „Communications of The ACM” 2007, vol. 50, no. 1
• Liebowitz J., Rubenstein-Montano B., McCaw D., Buchwalter J., Browning C., The Knowledge Audit, „Knowledge and Process Management” 2000, vol. 7, nr 1
• Lynch D. M., Securing Against Insider Attacks, „Information Security and Risk Management”, November 2006
• Richards G., Time to hit the open source road, „Engineering & Technology” 2009, September 12
• Romańczuk A., Zarządzanie wiedzą w korporacjach, [w:] Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, pod red. B. Wawrzyniaka, Wyd. WSPiZ, Warszawa 2003
• Senge P. M., Piąta dyscyplina, Oficyna Ekonomiczna, Warszawa 2006
• Skrzypek E., Uwarunkowania projakościowego myślenia i działania – kreatywność, przedsiębiorczość i innowacyjność, [w:] Kreatywność i przedsiębiorczość w projakościowym myśleniu i działaniu, pod red. E. Skrzypek, UMCS, Lublin 2009
• Stabryła A., Zarządzanie strategiczne, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2000
• Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, pod red. K. Perechudy, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2005

Zdjęcie: SparkFun Electronics, Flicker.com, CC