Model PAF opiera się na podziale kosztów jakości na trzy grupy: koszty prewencji, badań i oceny oraz wadliwości. Jest on najbardziej rozpowszechniony w literaturze. Uwzględnia on koszty związane bezpośrednio z funkcją jakości (np. funkcjonowanie działu jakości, koszty szkoleń), związane pośrednio (np. wydatki innych działów, które mają związek z jakością), koszty zwiększonej produkcji spowodowanej przewidywanym wystąpieniem braków, zezłomowanych materiałów, powtarzanych działań, poszukiwania rozwiązań dla problemów jakości [BS 6143-2 1990, s. 3-4]. Oprócz kosztów jawnych, łatwych do zaobserwowania i pomiaru do wymienionych kategorii należy duża grupa kosztów ukrytych, nieoczywistych, a czasem także trudnych do zmierzenia, np.: zmniejszenie produktywności, nadgodziny, dodatkowe wyposażenie do kontroli, czas poświęcony na rozwiązywanie problemów, koszty przyspieszonych przesyłek do klienta, rozbudowany dział reklamacji i serwisu, utrata reputacji, utrata rynków zbytu [C.-C. Yang 2008, s. 180; M.E. Sansalvador Selles, J.A. Cavero Rubio, J.R. Mullor 2008, s. 750]. Głównymi miernikami są: całkowity koszt jakości, całkowity koszt braków, koszty kontroli, koszty działań prewencyjnych. Są one odnoszone do kosztów pracy, wytwarzania, wielkości produkcji i wartości sprzedaży [BS 6143-2 1990, s. 5-6].
Klasyfikacja ta była rozwijana przez badaczy. J.M. Juran i F.M. Gryna zaproponowali zmodyfikowany podział kosztów [1974, s. 5.10]. Został on dodatkowo uszczegółowiony o podkategorie kosztów przez B. Oyrzanowskiego [1984]. Klasyfikacja bazująca na modelu PAF została także zaprezentowana w normie ISO 9004-1 [1994, s. 6].
Agregowanie kosztów jakości na poziomie całej organizacji ułatwia i skraca analizę, zmniejsza niezbędną liczbę i dokładność danych, opiera się zwykle na zestawieniach miesięcznych, a także nie wymaga znacznego zaangażowania pracowników. Rozwiązanie takie było przydatne szczególnie w erze przed szerokim wdrożeniem komputerów do przedsiębiorstw. Jego wadą jest utrudnienie znajdowania przyczyn problemów, pomijanie w ewidencji mniejszych problemów rozwiązywanych w ramach jednego okresu obliczeniowego, zamazywanie rzeczywistego obrazu poprzez uśrednianie wartości mierników, a także trudność obiektywnego i dokładnego pomiaru niektórych wartości wykorzystywanych w modelu. W latach 80. zaproponowano modyfikację modelu PAF i przełożenie go na poszczególne departamenty organizacji [W.O. Winchell, C.J. Bolton 1987, s. 71]. Propozycja ta okazuje się jednak trudna do realizacji w praktyce, ze względu na powiązania pomiędzy wydziałami. Ograniczeniem tego rozwiązania jest możliwość wielokrotnego uwzględniania tych samych pozycji kosztów, a w efekcie zafałszowanie wartości zagregowanych.
Krytyka modelu PAF dotyka także powiązań pomiędzy poszczególnymi jego składnikami (rys. 1.2). Założono w nim, że osiągnięcie w 100% dobrej produkcji jest niemożliwe z przyczyn technologicznych, a próba osiągnięcia tej wartości spowoduje, że całkowite koszty jakości będą dążyć do nieskończoności (krytyka zero defektów P. Crosby’ego). Współcześnie jednak uznaje się, że właściwy jest raczej model A.M. Scheidermana, który dopuszcza taką jakość produkcji przy kosztach o skończonej wartości [A.M. Schneiderman 1986, s. 29]. Do tej propozycji przychylił się również J.M. Juran [J.M. Juran, A.B. Godfrey 1999, s. 8.22] oraz twórcy norm BS 6143 (por. rysunki wydania normy z 1981 i 1990 r.).
Początkowo zakładano, że optymalny poziom kosztów jakości występuje przy niezawodności poniżej 100%. Jednakże w miarę postępu technologii oraz automatyzacji kontroli zauważono, że poziom optimum związany jest z coraz mniejszym odsetkiem braków. Dlatego współcześnie uważa się, że istnieje teoretyczna możliwość osiągnięcia pełnej niezawodności przy skończonej wartości kosztów (rys.1.2 b) [J.M. Juran, A.B. Godfrey 1999, s. 8.22]. Należy przy tym podkreślić, że poziom 100% zgodnych produktów jest w praktyce wciąż wzorem niedoścignionym. Model Schneidermana jedynie wskazuje na podstawie badań, że koszty osiągnięcia takiego poziomu nie dążą do nieskończoności.
Zobacz także:
Pełna wersja tekstu z przypisami została opublikowana w książce: S. Wawak, Koncepcja oceny systemu zarządzania jakością w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo UEK, Kraków 2018
- Zaloguj się aby dodawać komentarze