Normalizacja w Polsce

Pojęcie normalizacji zostało zdefiniowane w Ustawie z dn. 12 września 2002 r. o normalizacji jako „działalność zmierzająca do uzyskania optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie, poprzez ustalenie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub mogących wystąpić problemów”. Proces normalizacyjny musi zatem mieć określony cel związany z obecnymi lub przewidywanymi zdarzeniami oraz zakres, którego dotyczyć będzie rozwiązanie. Celem może być ujednolicenie wybranych parametrów produktów, określenie wymaganych zachowań lub opracowanie wzorców przebiegu procesów. Zakres zależny jest od przyjętego celu i może obejmować tylko jeden element lub parametr produktu, wiele parametrów lub działanie całej organizacji. Efektem działalności normalizacyjnej są udokumentowane postanowienia nazywane dokumentami normalizacyjnymi.

Dokumentem normalizacyjnym wymieniona ustawa określa „dokument ustalający zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników, niebędący aktem prawnym”. Za podstawowy dokument normalizacyjny uważa się normę, którą stanowi grupa przyjętych, na zasadzie porozumienia zainteresowanych organizacji lub osób, postanowień do dobrowolnego zastosowania. Naruszenie zasady dobrowolności jest możliwe w szczególnych przypadkach, np. w odniesieniu do bezpieczeństwa użytkowania. W polskim prawodawstwie dobrowolność stosowania norm została zapisana w Ustawie z dn. 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji zastępując poprzedni zapis zobowiązujący organizacje do ich stosowania. Innymi dokumentami normalizacyjnymi są przepisy, zasady, kodeksy postępowania.

Ustawa z dn. 12 września 2002 r. o normalizacji sprecyzowała następujące cele norm:

• racjonalizacja produkcji i usług poprzez stosowanie uznanych reguł technicznych lub rozwiązań organizacyjnych,

• usuwanie barier technicznych w handlu i zapobieganie ich powstawaniu;

• zapewnienie ochrony życia, zdrowia, środowiska i interesu konsumentów oraz bezpieczeństwa pracy,

• poprawa funkcjonalności, kompatybilności i zamienności wyrobów, procesów i usług oraz regulowania ich różnorodności,

• zapewnienie jakości i niezawodności wyrobów, procesów i usług,

• działanie na rzecz uwzględnienia interesów krajowych w normalizacji europejskiej i międzynarodowej,

• ułatwienie porozumiewania się przez określanie terminów, definicji, oznaczeń i symboli do powszechnego stosowania.

Obecnie stosowane w Polsce normy tworzone są zgodnie z określonymi zasadami: jawności i powszechnej dostępności, uwzględniania interesu publicznego, dobrowolności uczestnictwa w procesie opracowywania i stosowania norm, zapewnienia możliwości uczestnictwa wszystkich zainteresowanych w procesie opracowywania norm, konsensu jako podstawy procesu uzgadniania treści norm, niezależności od administracji publicznej oraz jakiejkolwiek grupy interesów, jednolitości i spójności postanowień norm, wykorzystywania sprawdzonych osiągnięć nauki i techniki, zgodności z zasadami normalizacji europejskiej i międzynarodowej.

Polskie Normy są wydawane przez Polski Komitet Normalizacyjny.

Powstające obecnie normy można podzielić na następujące rodzaje:

• normy podstawowe, które obejmują ogólne postanowienia dotyczące określonej dziedziny,

• normy terminologiczne obejmujące definicje terminów wraz z objaśnieniami,

• normy badań, w których zawarte są metody prowadzenia określonych badań,

• normy wyrobu lub usługi określające wymagania odnośnie konkretnego rodzaju wyrobu,

• normy procesu opisujące wymagania, które zapewnić mają funkcjonalność procesu,

• normy interfejsu, które określają wymagania odnośnie kompatybilności wyrobów w miejscach ich łączenia,

• normy danych, które zawierają wykazy cech, właściwości, które powinny zostać sparametryzowane w celu określenia wyrobu lub usługi.

Zdjęcie: Mike Cohen, Flicker.com, CC