Podstawa prawna funkcjonowania administracji samorządowej

Podstawę prawną swojego istnienia administracja samorządowa znajduje w Konstytucji RP oraz ustawach.

• Zawarta w preambule do Konstytucji zasada pomocniczości państwa wprowadza postulat tworzenia takiego ustroju, aby rola państwa w zaspokajaniu potrzeb indywidualnych i społecznych sprowadzała się do niezbędnego minimum [Konstytucja RP 1997, preambuła].
• Zasada decentralizacji władzy publicznej z kolei nakazuje przekazanie możliwie dużej liczby zadań publicznych podmiotom działającym na własną odpowiedzialność przy prawnym zapewnieniu odpowiedniej niezależności oraz niezbędnych środków [Konstytucja RP 1997, art. 15, ust. 1].
• Jest ona wzmocniona przez zasadę przysługiwania samorządowi istotnej części zadań publicznych [Konstytucja RP 1997, art. 16, ust. 2].
• Uszczegółowienie tej zasady zawiera art. 163, który wprowadza zasadę domniemania kompetencji samorządu, jeżeli ustawy szczegółowe nie wprowadzają innych ustaleń. W tym przypadku domniemywa się kompetencję gminy [Konstytucja RP 1997, art. 163].
• Naczelną dyrektywą podziału terytorialnego wynikającego z powyższego jest zasada unitarności, czyli jednolitości w sferze zewnętrznej i wewnętrznej [Konstytucja RP 1997, art. 3]. Nie ma zatem możliwości wprowadzania jakichkolwiek autonomii lub nadawania uprawnień ustawodawczych, co naruszałoby jednolitość państwa.
• Wszelkie jednostki zasadniczego podziału terytorialnego muszą być jednostkami samorządu terytorialnego.

Podstawy prawne działania administracji samorządowej na poszczególnych szczeblach opisują ustawy, tj.:

• ustawa z dn. 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym [Dz.U. z 1990 r., nr 16, poz. 94] - dalej nazywana u.s.g.,
• ustawa z dn. 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym [Dz.U. z 1998 r., nr 91, poz. 578] – u.s.p.,
• ustawa z dn. 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wojewódzkim [Dz.U. z 1998 r., nr 91, poz. 576] - u.s.w.,
• ustawa z dn. 28 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa [Dz.U z 1998 r., nr 96, poz. 603].

Należy zauważyć, że jednostki samorządu na poszczególnych szczeblach nie podlegają sobie. Organami nadzoru są

• Prezes Rady Ministrów,
• Wojewoda
• oraz w zakresie finansów Regionalna Izba Obrachunkowa.

Natomiast Naczelny Sąd Administracyjny oraz Najwyższa Izba Kontroli są organami kontrolnymi [Konstytucja RP 1997, art. 171, ust. 1-2].

Od działań nadzorczych przysługuje odwołanie do NSA [u.s.g. art. 94 ust. 4], [u.s.p. art. 85 ust. 4], [u.s.w. art. 86 ust. 3].

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego (e.k.s.t.) wprowadza w art. 8 zasadę, która mówi iż kontrola administracyjna społeczności lokalnych może być realizowana wyłącznie na podstawie konstytucji lub ustawy [Dz.U. z 1994 r., nr 124, poz. 607].

Zdjęcie: Helen Taylor, Flicker.com, CC